Niedobór żelaza – przyczyny, objawy, badania
Wypadające włosy, zmęczenie, brak koncentracji to tylko niektóre objawy niedoboru żelaza w diecie. Niedobór żelaza jest częstym problemem wsród kobiet, u mężczyzn częściej odnotowuje się jego nadmiar, który też nie jest dobry. W artykule przyjrzymy się tematowi żelaza, ze względu na coraz popularniejsze diety wegetariańskie i wegańskie, które to poprzez wyeliminowanie mięsa eliminują jedno z jego podstawowych źródeł.
Po co nam żelazo?
Żelazo jest niezbędnym pierwiastkiem w naszym organizmie. Do jego funkcji należy:
- tworzenie czerwonych krwinek
- udział w syntezie DNA i prostaglandyn
- transport tlenu
- udział w metabolizmie cholesterolu
- udział w jodowaniu tyrozyny (jest składnikiem peroksydazy jodującej, aktywującej przeminę typoglobuliny w tyroksynę (T4) i trijodotyroninę (T3))
- detoksykacja szkodliwych substancji w wątrobie
- wpływ na poprawę kondycji fizycznej
- zwiększenie odporności na infekcję
Czym objawia się niedobór żelaza?
- zmęczenie
- podatność na infekcję (spadek odporności)
- zajady w kącikach ust
- skłonność do siniaków
- zespół niespokojnych nóg
- ogólne osłabienie
- słaba koncentracja
- drażliwość
- bóle głowy
- duszność podczas wysiłku i zmniejszona zdolność wysiłkowa (wynika z niskiego dostarczanie tlenu do tkanek i zmniejszonej aktywności enzymów zawierających żelazo)
- suchość skóry
- wypadanie włosów
- zanikowe zapalenie języka
- bladość
- łamliwe paznokcie
Jakie są przyczyny niedoboru żelaza?
- Krwawienia: wymioty krwawe, krwotoki miesiączkowe, ciąże mnogie, poród, utajone krwawienie z przewodu pokarmowego (po stosowaniu leków takich jak kwas acetylosalicylowy, niesteroidowe leki przeciwzapalne, glikokortykosteroidy, przy chorobie wrzodowej żołądka/dwunastnicy), infekcje pasożytnicze, podkwriawiające polipy jelita grubego
- Niezbilansowana dieta
- Przewlekłe stany zapalne
- Infekcje, choroby nowotworowe
- Wrodzony lub nabyty niedobór transferyny
- Zmniejszone wchłanianie żelaza na skutek złego łączenia produktów spożywczych (garbniki, fosforany, fityniany, szczawiany i wapń – utrudniają wchłanianie żelaza).
- Występujące choroby charakteryzujące się złym wchłanianiem: celiakia, zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka, zakażenie Helicobacter pylori i chirurgia bariatryczna.
- Stosowanie niektóre leków, które mogą zakłócać wchłanianie żelaza. Np. leki hamujące wydzielanie kwasu żołądkowego – inhibitory pompy protonowej (leki na refluks, zgagę), antybiotyki, lewodopa (ch. Parkinsona), lewotyroksyna (niedoczynność tarczycy).
- Niedobór żelaza występuje również w przewlekłych stanach chorobowych, takich jak przewlekła choroba nerek (PChN), przewlekła niewydolność serca, nieswoiste zapalenie jelit, niektóre choroby nowotworowe i reumatoidalne zapalenie stawów itp.
Jakie badania wykonać, aby sprawdzić czy mamy niedobór żelaza?
Niedobór żelaza w surowicy krwi przebiega w trzech etapach:
– I – stopniowe zmniejszanie się puli zapasowej żelaza
– II – całkowite wyczerpanie magazynów żelaza i rozwój erytropoezy niedoborowej
– III – jawna anemia z niedoboru żelaza
Dwa podstawowa badania to morfologia i ferrytyna.
Morfologia krwi jest badaniem, które polega na jakościowej i ilościowej ocenie występujących w niej elementów morfotycznych takich jak: leukocyty – białe krwinki, erytrocyty – czerwone krwinki i trombocyty – płytki krwi. Ferrytyna ocenia wielkość zapasów żelaza w organizmie (pula zapasowa). Uwaga! Ferrytyna jest białkiem ostrej fazy, co oznacza, że jest podwyższona w stanach zapalnych, przy uszkodzeniach tkanek, chorobach wątroby oraz nowotworach. Sama morfologia nie wystarcza. Jeśli dostarczamy zbyt małą ilość żelaza z dietą, organizm sięga po zapasy (ferrytyna), a poziom żelaza we krwi pozostaje dobry (etap I). Bezwzględny niedobór żelaza rozpoznaje się, gdy poziom ferrytyny w surowicy jest niższy niż 30 ng / ml. Poziom hemoglobiny nie spada, dopóki znaczny procent żelaza w organizmie nie zostanie wyczerpany. Stąd prawidłowa hemoglobina nie wyklucza niedoboru żelaza.